Չնայած, որ շոկոլադ թարգմանաբար նշանակում է “Աստվածների սնունդ”, այն իր 4000-ամյա պատմության մեջ հաճախ օգտագործվել է որպես դառը ըմպելիք, այլ ոչ թե քաղցրավենիք: Մարդաբանական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ շոկոլադը պաշտամունք է դարձել օլմեկ ցեղի հնդկացիներին նախորդող, դեռևս 1900 մ.թ.ա ներկայիս Մեքսիկայի տարածքում ապրող քաղաքակրթության կողմից: Հին հնդկացիները, ովքեր Կենտրոնական Ամերիկայի արևադարձային անտառներում աճող կակաոյի ծառի առաջին մշակողներն էին, սկսեցին ֆերմենտացնել և բովել կակաոյի սերմերը, այնուհետև մանրացնելով և խառնելով վանիլինի, մեղրի, չիլի պղպեղի հետ՝ մածուկի էին վերածում և պատրաստում շոկոլադե փրփրալից ըմպելիք:
Օմլեկների, մայաների և ացտեկների քաղաքակրթությունները շոկոլադը օգտագործում էին որպես թարմացնող և տրամադրությունը բարձրացնող ըմպելիք, ինչպես նաև որպես աֆրոդիզիակ: Նրանք հավատում էին, որ ըմպելիքը նրանց տալիս է խորհրդավոր և հոգևոր կարողություններ: Մայանները երկրպագում էին կակաոյի Աստծուն, պահում էին շոկոլադը քրմապետերի, մարտիկների և իշխանավորների համար և օգտագործում այն ծիսական արարողությունների ժամանակ:
14-րդ դարում, երբ ացտեկները նվաճեցին Կենտրոնական Ամերիկան, նրանց մոտ անհագ ցանկություն առաջացավ իրենց քաղաքակրթության խորհրդանիշի՝ կակաոյի նկատմամբ, որը չէր աճում չոր լեռնային կլիմայական պայմաններում: Ացտեկները մայաների հետ կակաոյի սերմերի առևտրով էին զբաղվում, որոնք շատ բարձր էին գնահատվում և օգտագործվում էին որպես փոխանակման միջոց (օրինակ՝ մեկ հնդկահավը համարժեք էր 100 կակաոյի սերմի): Ըստ որոշ տվյալների՝ ացտեկների ցեղապետ Մոնթեսուման իր լիբիդոն բարձրացնելու համար օրական օգտագործում էր մինչև 3 գալլոն շոկոլադ:
1500-ականներին ոսկու և արծաթի համար Մեքսիկա մեկնած իսպանացի կոնկիստադորները, ինչպես Էրնան Կորտեսը, վերադարձան այնտեղից շոկոլադով: Իսպանացիները դառը ըմպելիքի մեջ ավելացրեցին շաքար և դարչին, բայց մի բան մնաց անփոփոխ. շոկոլադը շարունակեց մնալ շքեղության, ուժի և իշխանության խորհրդանիշ:
Իսպանացիները մոտ մեկ դար թաքցրեցին շոկոլադի բաղադրատոմսը, բայց երբ 1615թ. Իսպանիայի թագավորի՝ Ֆիլիպ 2-րդի աղջիկը ամուսնացավ Ֆրանսիայի միապետ Լյուդովիկոս 13-րդի հետ , նա ֆրանսիացիներին փոխանցեց իր պաշտելի շոկոլադի բաղադրատոմսը: Շուտով շոկոլադը հայտնի է դառնում ամբողջ Եվրոպայում, և ազնվականները օգտագործում են այն որպես զարմանալի բուժիչ հատկություններով օժտված էլիքսիր: Որպեսզի բավարարեն շոկոլադի աճող պահանջարկը, եվրոպական երկրները հասարակածային գաղութային երկրներում ստեղծեցին տնկարկներ՝ կակաոյի և շաքարի մշակման համար:
Շոկոլադը երկար ժամանակ մնում էր ազնվականների համար հասանելի հաճույք, բայց հոլանդացի քիմիկոս Կոնրադ Յոհանես Վան Հաութենի հայտնագործած կակաոյի հիդրավլիկ մամլիչը հեղաշրջում մտցրեց շոկոլադի արտադրության մեջ: Մամլիչի օգնությամբ կակաոյի յուղը առանձնացվում էր կակաոյի սերմերից, որից և հետագայում սկսեցին պատրաստել պինդ շոկոլադ, իսկ մնացած քուսպից՝ բարձրորակ կակաոյի փոշի:
Մեզ հայտնի առաջին պինդ շոկոլադե սալիկը՝ բաղկացած կակաոյի փոշուց, կակաոյի յուղից և շաքարից, առաջին անգամ թողարկվել է 1847 թ. “J.S. Fry & Sons” բրիտանական ընկերության կողմից:
1879 թ. շվեցարացի Ռուդոլֆ Լինդտը շոկոլադի արտադրության նոր մեխանիզմ ներկայացրեց: Այն իր ձևով նմանվում էր խխունջի, որի համար անվանվեց “conching”` սկավառակների միջով անցնելու պրոցես: Այս մեքենայում զանգվածը, ուռչելով և հեղուկի վերածվելով, խառնվում էր մինչև 3 օր, և այդ մշակման պրոցեսում շոկոլադը ձեռք էր բերում թավշյա կառուցվածք և հագեցած համ: Լինդտը նաև առաջինն էր, ով արտադրեց նուրբ կաթնային շոկոլադ:
Պարտադիր չէ լինել քաղցրակեր, որպեսզի իմանալ շոկոլադի արտադրության՝ ընտանեկան սեփականություն հանդիսացող այնպիսի ընկերությունների մասին, ինչպիսիք են Cadbury, Mars և Hershey, որոնց անունները թնդացել են դեռ 19-20-րդ դդ., իսկ իրենց ժողովրդականությունը չի նվազում նաև այսօր: Ըստ վիճակագրության` մեկ ամերիկացին օգտագործում է 12 ֆունտ շոկոլադ մեկ տարում, իսկ ամբողջ աշխարհում տարեկան գնված շոկոլադի արժեքը կազմում է ավելի քան 75 մլրդ. դոլար:
